ल्होछारला रे ङाला ङ्हीछा सिफ्टला ड्युटी परतिबा मुबा । ‘सोनाम ल्होछार’दा तामाङ समुदायला सांस्कृतिक महत्वला प्रिबा तेन्ना । थे रेदा तामाङ समुदायसे उत्सावला लिरि दाङ्बा लामुला । ङादा नोन चु ङ्हाच्छा ल्होछार खामा फेबा अनुभुति तामुबा तासाइ प्रहरी सेवारि वाङ्जिन्मा हेन्से बिसाम गे व्यस्तताला कारण ल्होछारदा ज्याना लासि दाङ्बारि आम्याङ्चिमुबा । थेकुनु बिसाम ङा स्ह्योरिन रेसिमाम नुहाव लासि बाइक स्टार्ट लासिकेन सिम्बुरिक्यार वाङ्जि । बाइक नोन ३–४ रेम बाङ लामाहेन्से क्योलोलो स्टार्ट ताजि । सायद ल्हानान बोक्टो ताबासे मुसिम । ङादा अफिस खाबा निबारि देबाः ताला बिसि ह्राङ्से क्रेसिकेन खाबा पल्सर बाइक पिन्बा मुबा ज्योज्योसे । सायद ख्रेला हाङ्बासे नोन स्टार्ट ताबारि दुइ ल्हागाब ताबारि नोन खाम्ला । तिगादाम्मान तासाइ साधन छ्याम तामाहेन्से सहजतामि ताबान ताजि ।

सिम्बुरि दोसि बाइकदा पार्किङरि ख्लासि ङा हान्डो क्रेसिकेन चैत्य दोजि । सिम्बुरि हुल खिसि चिबा माकार नोन मुतेबा रेसिमाम चाबास्हे म्हाइबा गेरि वाङ्जिन्बा मुबा । लामाकादेला ङ ङाबाला काइ खान्दामान होङ्चिबा मुबा । ताङ्से छ्युमे तयार लासि गोर ङ्ही आमाजुगु स्ह्युचिबा मुबा । ङाइ नोन ह्रोनितेन ग्लुसिमाम छ्युमे म्राजि । छ्युमे म्रामा सातान बिजोर म्रातोमुला, थेह्राङ्लामा जेक्खे डोङ्बाला आत्मासे शान्ति याङ्बा थेन ह्राङ्ला सेमसे म्हान्बा छ्योसेला विश्वास मुला । बिमुला ले, विश्वास चुह्राङ्बा स्हे हिन्ना थेसे युङ्बादा नोन ला स्होला । गोल्छेसे नागार्जुन गाङ्दा वाइसि दिनिला मधुरो होइस्हेर सिम्बुला सुनौलो गजुरफिरि चमक ठाम्चिबा मुबा । म्हिकादेला भिडभाड नोन ल्हेबाकेन मुबा । स्ह्योरिन हुल गि छामेकादे तामाङ गोइलोरि सजप तासि सिम्बु चैत्य कोरो लाबाकेन मुबा । ङा नोन कोरो जिन्सि मार फाप्बा ताङरि तिगाइ असहाय म्हिकादे ह्रोला लागि मोलम लाचिबा म्राङ्सि तिगाइ न्होर मुतेबादा ह्रो लाजि । चुह्राङ लाबाकेन लामा सेमरि तिगाइ शान्तिम छोर्जि नोन छ्यामरि तिगाइ ताम सेमरि रेजि । खालाइला ताङ थानथान मुला बिसाम थेदा ह्रिबारि चिबा जेक्खे म्हान्ना आदे, तिगा थाहा मुतेबादा बोलासि थेला ताङ थानथान ताबारि नोन खाम्ला । थेनि नोन खालाइला आपा, आमा व्हा ङेङगोर ताबारि खाम्ला । व्हा खालाइ बेसहारा म्हिकादे थेफिरि चु समाजदा खाजिबाइ पर्वाह आरे । झन बिले, केवाहेन्से हरेस चाबा थेन आत्महत्या दोनाला निर्णय देबान किन्बा आधुनिक म्हिकादेदा चुनौतीला लिरि केवासे पिन्बा स्हुदा थेनोन आन्सार नाचिबा तिगाइ छोन्बो आत्मकादे ताबारि खाम्ला ।

क्याफिन ल्हुइथाङ्ला लागि ओते ज्याबा आबिमुला तासाइ चु लत बिबा स्हे चुह्राङ्बान चिम । ल्हागतिमा हेन्से फेबारि गाह्रो । ङादा नोन पत्तान आताना कफीला लत ल्हागतिजिन्मुबा ।

सेमसे ह्रिमाहेन्से खाराङ्लासि कासे ? ङाइ कप गि ब्ल्याक कफी अर्डर लाजि ओम ङामला सोफारि चिजि । ङाला ङोन्छाङ गोर ङ्ही म्हि तामाङ सेलो कोचिबा मुबा । सायद टिकटक च्याचिबा मुबा थेनिकादे । टिलिक्क टल्कप ताबा ठाडो क्रा, थोबोहेन्से काङदोना महंगो ब्राण्डला क्वान थेन स्होन्बो, यारि म्हारला ज्याप । सायद ग्रेन नोन कम्पनीला शेयर होल्डर तातोला व्हा ग्रेन नोन छोङ्म्हि । तोसो गिसे तामाङ ताम पाङ्चिबा । याम्बु ख्यारख्युरलान तातोला । ङाइ चुह्राङ्बान म्हान्चिबा मुबा ।

‘ओइ सम्धी ह्राङ व्हा ?’ तिक्खुरि ङादा ङ्योइजि ।

सामान्य अर्थरि सम्धी छिग गिसेम गिला जा जामे गुङरि ब्रेल्साङ तामाहेन्से प्रयोग लाला । तासाइ तामाङजुगुरि बिसाम कुटुम्बादा सम्धी बिसि सम्बोधन लाबा लामुला ।

ङाइ ज्याना लासि ङोसेबारि आम्याङ्चिमान दोसि थेसे ङ्योइसिन ख्लाजि–

‘ङो आसेनि कि तिगा होइ सम्धी ? ङा रोशन म्हाले ! हिन्बाम ल्हानान दिङ ताजि ह्रुप आताबा । सम्धीसे खानाङसे ङोसेस्ह्युला ओम !’

ङानि लोप्खाङ डोबा दुइरि ओन्मा फुटबल क्लाङ्मुबा मेच्छेरि । ङाइ थेदा ङोसेसि जिन्मुबा तासाइ नोन थेसे ङादा ङ्योइबारि आख्लानि ।

‘सम्धीम पुलिस दोस्ह्युजिम ओम खानाङग्याम ङान्दा ङोसेगाइ !’ थेसे क्यालो छिगरि पाङ्जि ।

चुलिच्छा ङाइ नोन ङोसेजिन्बा निसाल दोजि ओम ल्हानान दिङ लिच्छा ह्रुप ताबासे तिक्खुरि ङोसेबारि आखाम्बा बिसि फ्यास्हिङ लाजि ।

थेसे ह्राङ लोप्डा १० दोना डोसि ख्लाबा ओम तिगाइ दिङ कताररि चिसि दोसिमाम खामाहेन्से बोधिचित्तला छोङ तिबा ताम पाङ्जि ।

‘बोधिचित्त’ काभ्रेपलान्चोक जोङ्ला विशेष लासि तेमाल थुमरि याङ्बा बहुमुल्य रोरो हिन्ना । तिगाइ दिङ चुर्से चुला साइ तिक्खुरि ल्हेमाहेन्से थेर्ला ल्हाना ह्राङ्बा किसान दिमम्हेला न्होरला स्थिति पोबा याङ्मुला । छारिब्योनकादे तिक्खुरि बोधिचित्त छोङम्हि थेन ठेकेदार दोबा मुबा ।

थेनोन गुङ्ला याखारगि प्रतिनिधि पात्र ङालान ङोन्छाङ मुबा । थेसे खालाइतेन फोनरि– सामान तयार ताजिन्बा ओम ५ लाख बिमा च्याङ्ना साइरि आचुङ बिसि फोन थाजि । सायद, छोङलान ताम तातोला । ह्राङ्से डोबारि ख्लामाहेन्से स्हु याङ्बा गुनासो लाबान लामा थेला यारि म्हारला ज्याप टल्कप ताचिबा मुबा ।

तिगाइ ताम तामाहेन्से थेसे ङ्योइजि, ‘सम्धीदा सरकारी जागिर खाराङ्बा छोर्जिमुला ओम ? ङान्छेम चाबारि आखाम्नि तासाइ ह्राङ्ला समुदायला म्हिला प्रगति म्राङ्मा बिसाम गर्व ल्हागतिला होइ । तासाइ जागिर चासि तिगा ताला ले नेपालरि ? तिर्यामला केवारि मोज लातोला होइ सम्धी । तिगाइ तामला टेन्सन किन्बा आहिन । म्रेन्ना चाजि ब्राजि, न्होर छापतिबान मुला । ङाइ तिगाइ आबिनि, थोबो जेक्खे ह्योङ्जि । ङादा थेला थे तामकादे थेन सोचाइरि दिमम्हे, समाज, चिबाथुङ्बा, ह्रोसंगत ल्हानान तामसे प्रभाव ताना लाबा ह्राङ छोर्चिमुबा ।

थेसे दोसि ङ्योइजि, ‘सम्धीदा तलबसे छ्योला ओम ?’ ङाइ ज्युमङेसिमाम बिजि, ‘छ्योला ।’ घडीरि स्ह्योला ८ ङ्ह्याजिन्बा मुबा ओम ङादा ह्राङ्ला ड्युटी दुइरि दोतोला बिबा चिन्ता ताजिन्बा मुबा । हिन्बान जिम्मेवारी थेह्राङ्बा पिंजडा चिम थेरि म्हि ह्राङ्बाङ तासि नोन कैद ताला । थेलिच्छा ङाइ ह्राङ थोन्गे लाबा ओम लिच्छा ह्रुप ताला बिसि पाङ्जि ।

थेनिनोन ल्होछारला लागि टुडिखेलरि निबाला चिम । ‘ल्हा होइ सम्धी खानाङए तोजि बिसाम डान्सेला मुला ।’ चोदे बिसि थेनि बुलेट बाइक हुइकाप लासि थोन्जि । ङाए ह्राङ्ला बोक्टो बाइक स्टार्ट लासि ग्युरु फाप्जि ।

ग्यालाम नाङ तामाङ गोइलोरि सजप ताबा छामेब्योनकादेला जमात मुबा । थेनि तामाङला माउलिक ह्रोल्ज्याङ ‘डम्फु’ ह्राप्सिकेन, सेलोला तालरि स्यासिकेन, कोसिकेन टुडिखेलरिक्यार निबाकेन मुबा ।

ल्होछारला रे टुडिखेलरि विशेष गेताङ ताबा लामुला । थेरि तोङ्जा संख्यारि तामाङकादे ल्होछार दाङ्बारि खाबा लामुला । देन्बारि ल्होछारदा दिमदिमरि विधिवत दाङ्तोबा हिन्ना तासाइ लिच्छाला दुइ टुडिखेलरि पोप्सि स्याबा, फेसबुकरि फोटो उन्बान ल्होछार हिन्ना बिबा ख्याल्बा भाष्य स्हेङ्बा म्राङ्मुला । ढल्कोला चाम तासि निबा ताङरि ङाला मस्तिस्करि बिसाम सिम्बुरि दोलो ह्रुप ताबा थे खेबा ह्रोला ताम स्याचिबा मुबा । चाबाक्वान्बा थेन हाउभाउ म्राङ्मा ग्रेन फ्युक्पो दिमग्याम खाबाह्राङ म्राङ्बा थेला व्यवहारिक ग्युइ परम्परागत सोचाइ ग्याम भ्रमित म्राङ्मुबा । हिन्बाम दातेला जाम्बुलिङला वास्तविकता र केवाला वास्तविक अर्थ गोबा बिमा नोन ताङ्बा, मोजमस्त, सहजसे ल्हुइ न्हाबा ओम योनान फ्युक्पो दोबा म्लिक्कारि ल्हाना ह्राङ्बा छारिब्योनकादे अपराधिक गेरि बोकिन्बा याङ्मुला । बिले, ल्हाना ह्राङ्बा छारिब्योनकादे मिहनेत लाबारि सेम आलाना व्हा म्हिला म्राङ्बा ह्राङ लाबा कारण नोन ख्योल्बा ग्यालामरि वाङ्बा लामुला ।

याखारगि म्हिदा केवारि सफल ताना लाबारि ज्याबा ग्यालाम उन्तोमुला । लोप्खाङरि डोबा लोप्बोनकादेदा थेला गिक्छा लोपखेन थेन ग्यालाम उन्बा म्हि बिबा आपा आमा थेन दिमम्हे हिन्ना । जातुकुला लिउ खाराङ्बा स्होसे बिबा ताम थेला दिमला वातावरणसे निर्धारण लाला । दिम थेन समाजसे खाह्राङ्बा नैतिकता, शिष्टता थेन व्यवहार लोप्ला थे जाजासे थेह्राङ्बान लोप्ला । ह्याङ्ला समाजरि रोशन ह्राङ्बा ल्हानान छारिब्योनकादे मुला, थेनि जाजहेन्सेन बिलासी केवा थेन मोजमस्तीरि कोल्सि नाम्सा ग्याम सहर थेन सहर ग्याम खाडीला बगरदोनाला ल्हाम लाचिबा मुला । म्हि सामाजिक प्रणी हिन्ना । थेतासि स्हु, स्हेर, मिहेनत, लगनशीलता, ग्युइ, चेतना म्हि ह्राङ्सेन महसुस लाबारि खाम्तोला । छारिब्योनकादे बिलासी केवाज्यो म्हाइबा ताङरि ल्होलो अपराधिक गेरि ल्हागतिबा उदाहरणकादे मुला । चुला ङ्हाच्छाला पाले थे म्हिला दिमम्हे थेन समाज हिन्ना बिसाम ङ्हीछारि थेम्हि ह्राङ्नोन ।

ङाइ दाते नोन डान्बा मुला ङा लोप्डा च्युइरि डोचिबा मुबा । फिरि बिमाह्राङ नोन बोधिचित्त रोरोग्याम थेदुइरि ल्हानान आमदानी तामुबा । लोप्खाङ डोबा तिलाइ ह्रोजुगुदा थेन्ना आपानिसे बाइक नोन ग्लुपिन्मुबा । दिङसे जाजान तासाइ नोन जाला ढिपी थेन तोदे न्होर तामाहेन्से तिगाइ सोचआतिना थेन्ना आपाआमासे बाइक ग्लुपिन्बा मुबा । थेनोन दुइरि ङादा नोन आपासे बाइक ग्लुपेन्सेला सुङ्मुबा । तासाइ ङाइ नोन आङ्यान्बा मुबा । थेदुइरि ङाइ तिगा डान्सि आङ्यान्नि थाहा आरे, तासाइ दाते डान्मा ङाइ तिगा लाजि आउदिन ज्याबा लाचिम । चोदे थे दुइरि ङाइ आपाला ताम ङ्यान्बा हिन्साम ङाइ नोन लोप्डा १ लिच्छा आडोसेला मुसिम । व्हा, जाजाबागि बोधिचित्त माला चुङ्बा म्हि दोसेला मुसिम । व्हा, न्होरला लागि अपराधिक गेरि वाङ्सेला मुसिम । लिच्छारि तिगाइ लासि आतासाम फिरग्याप ह्युलला रोजगारीला लागि ह्युल ख्लाजिन्बा तासेला मुसिम । सायद, थेनोन निर्णयसे लासिमाम तिनि ब्रिसिमाम चुह्राङ्लासि सेमताम ल्हुबारि योग्य ताखाम्बा मुला । ब्रिबारि ब्रोइ मुला व्हा आरे थे फेबा ताम ताजि, तासाइ ब्रिबारि सेबा नोन ग्रेन ताम चिम । आमासे सातान सुङ्स्ह्युला, ‘ग्युइ बिमा ग्रेन तिगाइ स्हे आरे, ङान्छे तिगाइ आसे । ङान्छे डोबारि नोन आसेनि, तासाइ सन्तानसे ङानिह्राङ् ताआतोगाइ बिसि एन्दा स्हु लासि डोपुङ्बा हिन्ना ।’ ओसेम तामाङ समुदायला लोप्बोनकादेदा डोबारि स्यान्दो समुदायला लोप्बोनदा बिमा कठिन नोन ताबा लामुबा । तिल्दाबिसाम थेनिकादे दिम, बजार, मेलारि निमा ह्राङ्लान तामाङ ग्योइ पाङ्बा लामुबा । तामाङ समुदायसे जेक्खे आहिन, स्यान्दो समुदायला म्हिसे नोन ज्यानालासि तामाङ ग्योइ पाङ्बा लामुला ङाला नाम्सारिक्यार । ग्योइला कोक्तासे नोन तामाङ समुदायला बिजाबुमो लोप्खाङरि ज्याना लासि ठ्वाङ ताआखाम, ह्राङ्न्हाङरि लाबा क्षमतादा उन्बारि आखाम । चु ताम ङाइ ह्राङ्सेन महसुस लाबा मुला । नेपाली चाङ्मा पाङ्आसेमा ओम नेपाली पाङ्मा तामाङ काइ खामा खालाइसे ब्रेमु व्हा बिबा लोङ्बासे ल्हानान रेम वादविवाद प्रतियोगिता ह्राङ्बा गेताङकादेरि बोआकिन्मा ग्याप्से चिबा दातेनोन डान्मुला । तासाइ ह्राङ्ला कमजोरीदा ह्राङ्सेन दाङ्खाम्साम ओम सुधार लासाम असम्भव बिबा तिगाइ आरे ।

म्हिसे ह्राङ्से ह्राङ्दान क्योइतोबा चिम । ह्राङ्ला ख्योल्बा ह्राङ्सेन सुधार लातोबा चिम । ह्राङ्ला आमाग्योइ पाङ्मा पेबा, लोङ्बाला बो गर्व लाबारि खाम्तोबा चिम । तिदा बिसाम आलोचना, समर्थन थेन खोट ल्हागाब लाबा बिबा म्हिला बानी हिन्ना । तासाइ नोन बिमुला ले–खाल्दा ह्राङ्ला टारि विश्वास ताला, थेदा बा ताइमा तिगाइ फेबा आदा ।

जाम्बुलिङरि मोक्कोन बिमा ग्रेन स्हे तिगा ताबारि खाम्ला ? चुला निसालरि क्योङ्लान ह्राङ्ह्राङ्ला धारणा ताबारि खाम्ला । तासाइ ङाला व्यक्तिगत सेमतेन पाङ्तोसाम मोक्कोन बिमा ग्रेन स्हे आत्मन्तुष्टि हिन्ना । हिन्बान म्हिदा तिगा स्हे आछ्योबा मुला, थेनोन ग्रेन ताला । प्राङ्बोदा धन मुतेबा स्हे छोर्ला, तासाइ फ्युक्पो म्हि नोन छाबा धनसे जेक्खे ताङ्बारि आखाम ।

चुह्राङ्बान तामदा दाम्बा ताङरि ङाइ ह्राङ्फिरिन ओम ह्राङ्से दातेदोना तिगा याङ्बा मुला थेफिरि तिगाइदोना सन्तुष्टि मुला । नेपाल प्रहरी ह्राङ्बा संगठनला गिक्खे ह्रोम्हि दोबा मुतेबाला सेम ताला । म्हिसे खोट ल्हागाब लाबा, ङ्योइबा व्हा आलोचना लाबा बिबा थेनोन स्हेला हिन्ना, थेला लागि खाला योग्य आता । ङादा छोर्बा मुला नेपाल प्रहरीरि जागिर चाबारि देबाः मुला तासाइ चाजिन्माहेन्से टिकप ताचिबारि गाह्रो मुला । चु तामदा फेबाफेबा कोणग्याम व्याख्या लाबारि खाम्ला । मोक्कोनला सेमतेम आडिक्बारि नोन खाम्ला । याखारगि प्रहरी तासि ह्युलला सेवा लाबारि ल्हानान स्हेला त्याग लातोला । म्हेर्बा, ख्रेन्बा थेन फुइबाम सामान्य स्हे हिन्ना । तराईला आउदिन छाबा छेप्बा हेन्से ज्योमोगाङला मानइस डिग्री तापक्रम नाबा बाङ याखारगि प्रहरीरि ताबारि आवश्यक मुला । ङाइ सेमसेमरिन बिजि, ‘प्रहरी दोबारि देबाः आरे ।’ चोदेबारिन पाकछेर्बा हर्न ङ्ह्याजि । सेमरि ताम क्लाङ्ना क्लाङ्ना ङा ह्राङ्ला गेदिमरि दोगाचिम ।

ड्युटी निबा दुइ तानोन लाचिम । मेसरि कान चामाहेन्से ङा ह्राङ्ला युनिफर्म क्वान्सि थोन्मा हवलदार साबसे टोली तयार लाजिन्जिम । ल्होछारला रे तामाङ ज्योज्योआलेकादे सडक नाङ डम्फुला तालरि ताङ्चिबा मुबा । ङा बिसाम ह्राङ्ला टोलीदा थोसि ड्युटीला लागि टुडिखेलरिक्यार वाङ्जि । थेदुइरि दोसि सेमरि म्हान्जि, ‘जिम्मेवार थे पिँजडा हिन्ना, थेरि म्हि ह्राङ्बाङ तासि नोन डुङ्बा ताला ।’

(छिगला अर्थः प्रिबा– पर्व, देबाः– सजिलो, सिम्बु– स्वयम्भु, ङ ङाबा– मन्त्रजप, होङ्बा– गुन्जिएको, ले– नि, ह्रो– सहयोग, मोलम– याचना÷प्रार्थना÷आशिष हुन्छ तर यो कथामा याचना मा प्रयोग गरिएको छ, ल्हुइथाङ– स्वास्थ्य, ज्याप– औंठी, लोप्डा– कक्षा, जोङ– जिल्ला, रोरो– फल, न्होर– आर्थिक, छोङ्म्हि– व्यापारी, स्हु– दुःख, खेबा– पुरानो, स्हेर– पीडा, कोक्ता– समस्या, बिजाबुमो– बालबालिका, चाङ्मा– शुद्ध, छाबा– कमाएको)

(ब्रिखेन प्र.स.नि. हिन्ना । चु राप प्रहरी द्धैमासिक ग्याम किन्बा हिन्ना ।)

दोःबा : यकिना अगाध