तामाङकादेरि प्रचलित माउलिक व्हाइ गुङ्ला बोम्साङ नोन याखारगि हिन्ना ।

बोम्साङ व्हाइदा स्हु थेन बेदनाला व्हाइ बिबा लामुला । रिमठिमरि नोन कोबा बोम्साङ व्हाइकादेलान  स्हेग्याम याखारगि आदर्शवान जोडीला रापदा गणेश गोम्चनसे चखेवा जोडी क्रानेम्बा ग्याम डोखेन गुङरि प्रस्तुत लाबा मुला । चखेवा जोडी फेतोबा लोङ्बासे लाबा तपस्यादा ङ्हाच्छा जाङ्बा मुला ।

ह्रेङ्बा काइरि कोबा बोम्साङ व्हाइ हो... ले... ग्याम तिसि वा... रि नुप्ला ।

बिलेः ल्हतिङ ल्हुङकि छमरिस मुक्पाकि थेकोर छ्यानेम्वा, मुक्पाकि थेकोर छ्यापारङ्ल्यास सिपासोपे छमरि म्हिल्हि थेकोर छ्यानेम्वा... । बोमसाङ ह्राङरिन दार्शनिक छिगकादे तेबा स्हेग्याम हिन्ना । स्यान्दो याखारगि उदाहरण गोम्चनलान छ्योइग्याम : बुपे ल्हप्ति तेइमु सर्पि म्हेन्दो सम्मुवा, छापे स्ह्यामि बेइमु केपे म्हिल्हि सिमुवा– पेज नं. ७ ।

बोमसाङ ग्याम्से सितोबा संघर्षशील केवादा गोना लाबा बाङ लामुला । देन्बारि जाम्बुलिङरि ताबा मुतेबा घटना स्वभाविक हिन्ना, दुखी ताला थाताउ बिसि कोला । तासाइ स्हु नाबाला सेम झन ब्लोपिन्ना ओम गोबासे बोमसाङ क्राना लाबा व्हाइला लिरि नोन गोला ।

तिगाइ दिङ ङ्हाच्छा चितवनला पदमपुर तामाङ नाम्सारि दोबा मुबा । ङान्छे स्होबा डकुमेन्ट्री उन्सिकेन निमा ६५ दिङला माम काइतेसि क्रास्ह्युजि । ङानि छक्क ताजि । लिच्छा गोमा थेला जा पाराङ डोङ्बा छ्योआछ्यो लागि जेक्खे ताबाला चिम । थे मामदा क्राना लाबा बोमसाङ नोन चखेवा जोडी क्रानेम्वाला पेज नं. ११ रि पोप्बा स्याप्जि । ‘केवाम सेम्चे मछोर्नेम सिम सेम्चे छोर्नेम्वा, केवा सेम्चे छोर्साम सिपे म्हिल्हि अकेपस्यावा !’

चु तोसोला बोमसाङ डोङ्बा रिमठिमरि लाबा म्हर्मेनरि आस्याङ स्ह्याङला तर्फग्याम कोबा ठिम दाते नोन मुनोन मुला ओम कादे ह्याङकादे ह्राङ्बा क्राबा मुला । छ्योइरि ५९ वटा बोमसाङ थान्बा मुला । थे मुतेबान याखारगि चाङ्मा जोडीलान ख्यारख्युर कोर्ना लाबा बाङ लामुला । ८४ बुम केवा जेक्खे छ्याम सोम्याङ्बा कोन्ज्योसोमला नियमतेन बोमो खाबा थे जोडी सातान छ्याम चिबा ग्रानला छ्याम लिच्छाला ग्यार्जा दिङ बिले ८३ बुम ९९ तोङ्जा ९ ग्यार्जा ९९ छा दिङ दुइ थाला ।

थे दिङ गि नोन चाङ्मा चेगाइ लासिन थाबा थेन प्राकृतिक व्हा कोन्ज्योसोमला नियमदा सुताइ चुनाउती पिन्बा तोसोसे ध्यान थेन तप लाजि । चु जोडीसे कोर्बा प्राकृतिक मनोरम ग्ला, ऐतिहासिक ग्ला थेन थेर्ला ह्युलकेवा सुताइ बोमसाङरि प्रस्तुत ताबा मुला ।

फ्यापे दिङि गल्नेम ज्याका थम्चेत र्यानेम्वा
सर्पि म्हेन्दो सम्नेम ङइला रेम खनेम्वा– पेज १५ ।

चु जोडीला कारुणिक आलापसे श्रृष्टिकर्तादा सोचतिबारि बाध्य ताना लाला । जोडी ङ्हीसेन दारे दोसि छ्याम सोबा माउका ह्रिला । प्रकृतिला नियम नोन न्होङ्ना लासि खाबा प्रस्तावरि नो थे जोडीला चेगाइ, ममता थेन स्नेह जेक्खे आताना त्याग, ध्यान थेन तपस्या सुताइ क्योइका लासि चखेवादा दिनिम्हेन्दो थेन चेखेवीदा रतरानी म्हेन्दो दोसि सोबारि अनुमति पिन्जिम । चखेवा जोडी लिच्छारि दिनिम्हेन्दो थेन रतरानी तासि केवा केवा छ्यामछ्याम सोबारि म्याङ्बासे ताङ्बा म्राङ्मुला ।

बोमसाङदा विश्लेषण लाबा ह्राङ छोर्साइ नोन थाहान आताना राप ङ्हाच्छा वाङ्चिबा स्याप्ला । ल्होलो केवा याङ्बान चखेवा जोडी मुबा दुइला चर्चा ल्हानान याङ्ला । समर्पणसे सोतेदोन सुखद सम्बन्ध याङ्ला बिबा आदर्श थोबा स्याप्ला । ल्हुइ डिक्बा ग्रेन आहिन सेम डिक्बा झन ल्हाना महत्वपुर्ण मुला बिबा ताम लिच्छारि दिनिम्हेन्दो थेन रतरानी ताबारि ङ्यान्बा सन्दर्भसे प्रष्ट लाला ।

फेबा जातला पुङ्केशर थेन स्त्रीकेशर ह्राङ्ह्राङ्तेन किन्पुङ्बा मुला । क्योङरि गोम्चनसे चखेवा जोडी क्रानेम्वा छ्योइ ग्याम्से याखारगि सा किम्बदन्तीला आदर्शवान उदाहरणीय चेगाइ जोडीला रापदा बोमसाङ प्रयोग लासि ग्रेनराप तोसोरि बोर्बा बाङ लाबा याङ्मुला ।

(छिगला अर्थः चेमो– प्रेमी, स्हु– दुःख, स्हेग्याम– माध्यम, केवा– जीवन/जुनी, नाबा– भोग्नु, तोसो– प्रकार/किसिम, चाङ्मा– पवित्र, बुम– लाख, तोङ्जा– हजार, ग्रान– प्रण, चेगाइ– माया, ह्युलकेवा–जनजीवन, क्योइका– मुल्याङ्कन)

दोःबा : यकिना अगाध