सिन्धुली । क्यासिङ थेन लाँकुरीला जोर न्हानग्याम वाङ्जि– हान्डो । क्यासिङला न्हान बिबा चिम– थेदा । थेरि क्युइ थुङ्सि ह्रेच्छाक ब्लाप्बा न्हासि, वाङ्जि हान्डो । दारे चुग्याम्सेन तिजि– ओख्रेनी । क्योङ्ह्राङ्बा मंगर जातिला चिबालाबा ।

चुरि तिलाइ दिम विश्वकर्माला नोन मुला । याखारगि दिमरि पुख्र्यौली नामला लिरि आरन नोन संचालनरि मुबाचिम । 
चु नाम्सा ङ्हाच्छा बिमा ल्हानान चाङ्मा नोन ताचिम । चुरि जनजागृत प्राथमिकता लोप्खाङ नोन मुला । तासाइ, नाम्सारि बिजाबुमोला संख्या आचम्म ताना च्याङ्बा मुला । बिजाबुमो नोन आरेमाहेन्से लोप्खाङ नोन संकटरि मुला ।

सेना, प्रहरी, लोप्खेनह्राङ्बा सेवारि मुबा चुर्ला ल्हानान छारिब्योन होटल थेन क्याटरिङ छोङ्नाम थेन फिरग्यापह्युलला रोजगारीरि नोन मुला । तिगाइचा नाम्सारि दोसिखासि खेतीरि मुला ।

चु नाम्सारि किबि, जापानी सुन्तला, कागती ल्हागाब लाबा मुला । चु नाम्सा न्होला लागि नोन प्रख्यात मुला । सिलाममि क्यारब्याङ मारब्याङ । थेर्ला बगाने थेन तायामि खाल्से चागाइ । खाजिबाइ दुइरि दुम्जा नाम्सारि आलु, डाप, लाङ्गाइ, ताम्रा ह्राङ्बा तरकारी चुङ्बारि बाबा नाम्सा हिन्ना चु । ‘सुन ठिम्ना, आलु म्युर्ना’ चुह्राङ्बान मुबा, वस्तु विनिमयला तोसो । डाप थेन लाङ्गाइमि पोलुवारि याङ्बा । थेह्राङ्बा मुबा जमाना ।

ओख्रेनिला मे गणेशथानला होमबहादुर सिंजालीला जुुनार फार्मरि निबा म्हुन थाबा मुबा । स्ह्योरिन गिला नाङ ङ्हे थुङ्सि हान्डो क्रेबाकेन लामा पुलुमला बुट्टारि गाजि ह्रेच्छाक । हान्डोरि कलाकार सुरेम देसारला फुर्ति आउदिन ल्हाना मुबा । शहररि न्हासि छार्साइ नोन हान्डोतेन आलोङ्बा ।

ह्रेच्छाकला हान्डोलिच्छा दोजि डोल थापाला दिम । सार होबा चटारोरि मुबा डोलतेन ह्रेच्छाक ताम ताजि । थेरिन माकाइला निठ्ठा निङ्गु गिलास ङ्ही ल्हागाब लामाहेन्से चुजि हान्डोला ल्हाम ।

ओख्रेनीला नाम्सा गुङ्नोन गुङ हान्डो वाङ्सि सारु टोल दोबा रेला २ ङ्ह्याजि । थेरि ल्हाना रैथाने परिकार चासि बेनबहादुर सारुतेन ङानि नोन ल्हागतिजि– जलकुण्डल माइ देवीला लाथानरिक्यार । ओख्रेनी, दोभानगाङला जोरि मुबा जलकुण्डल माइ देवीसे नाम्साला रक्षा लाबा थेर्ला म्हिला विश्वास मुला । ह्रि ख्युरछ्यारि स्थानीयला सक्रिय छुगनिबा सक्रियता मुला । सातान म्लाङम्लाङ्बा ह्रि चु थुमलान सौन्दर्य दोबा मुला ।

क्यासिङला न्हानहेन्से जलकुण्डल माइ देवीला लाथान दोनाला खेबाः ग्यालाम ख्युरछ्या लासि थेदा तिगाइ डिछ्याबा स्होसि ग्ला नाम्सारि ब्लाप्बा न्हाबा स्होसिकेन पद मार्गला लिरि फेल्गेबा लाबारि खाम्बा सम्भावना मुबाचिम । मौसमरि चुरि याङ्बा हाकुपाकु, वाफ्युर सार्बा पाडाम्हेन्दो ओसेम रैथाने कृषि उत्पादनसे पर्यटक पक्कान ल्हेसेला मुला ।

चु नाम्सारि ब्लिरेम ह्राङ्बा ग्युइल ल्हाम लाजिन्जि । ल्हानान कलाकारकादे दोजिन्बा मुला, चुरि । चु ल्हा थुमदा खुला ग्युइलनाम्साला लिरि फेल्गेबा लाबारि खाम्बा सम्भावना मुला । पर्यटकला सम्भावनाला ताम लामा वडाचोहो जीवन बुर्जासे बिजि, ‘ल्हाउ होइ ज्योज्यो ! तिगा लातोबा ले, ङानि ह्रोलाबाला लागि यारि या डिक्ना लाबारि तयार मुला ।’

फोटो : सागर बस्नेत

(छिगला अर्थः क्रेमा– चढ्दा, नाम– पेशा, चाङ्मा– सफा, बिजाबुमो– बालबालिका, लोप्खेन– शिक्षक, छोङ्नाम– व्यवसाय, म्युर्ना– झुसी, ठिम्ना– निम्ठो, तोसो– तरीका, ल्हाम– यात्रा, ख्युरछ्या– संरक्षण, छुगनिबा– गज्जबको, न्हान– चौतारा, खेबाः– पुरानो, डिछ्याबा– व्यवस्थित, फेल्गेबा– विकास, ग्युइल– कला, ग्युइलनाम्सा– कलाग्राम)

दोःबा : यकिना अगाध